Monografija "Sovjetska politička misao o različitim putevima u socijalizam" sastavljena je iz četiri poglavlja. U prvom poglavlju, koje nosi naslov Marks, Engels i Lenjin o socijalističkoj revoluciji i putevima socijalizma, govori se o odnosu klasika marksističke teorijske i praktično-političke misli prema revoluciji i nasilju kao dvema fundamentalnim kategorijama teorije revolucionarnog predobražaja. Osnovna hipoteza do koje je autor došla glasi da postoji bitna razlika u shvatanju načina revolucionarnog preobražaja između Marksa i Engelsa, s jedne strane, i Lenjina, s druge. Dok su Marks i Engels ostavljali mogućnost revolucionarnog preobražaja demokratskim sredstvima uz korišćenje političkih institucija a bez upotrebe nasilja, Lenjin je, naglašava J. Kurjak, revolucionarni put prelaska društva iz kapitalizma u socijalizam izjednačavao sa nasilnim putem zauzimanja vlasti od strane proletarijata.

U drugom poglavlju koje je naslovljeno sa Sovjetska politička misao o putevima socijalizma u periodu od 1919. do 1956. godine, autor govori o tumačenjima "nasilnog" i "nenasilnog" puta u socijalizam u sovjetskoj političkoj teoriji u tom periodu. Njihovo tadašnje stanovište o "nasilnom" putu društvenog prevrata kao jedino mogućem "zakonomernom" istorijskom putu, ukazuje na dogmatizam takvog pristupa. Staljinova interpretacija "nasilnih" metoda predstavljala je krajnji domet jednog dogmatskog teorijskog obrazloženja nužnosti takvog puta za sve zemlje, bez obzira na istorijske specifičnosti svake od nje. U istom poglavlju autor ukazuje da se, tek sa XX kongresom KPSS u sovjetskoj političkoj misli uvodi fleksibilnija terminologija, pa se na jednom mestu čak ističe mogućnost "upotrebe različitih metoda borbe radničke klase". Ovaj ideološki izlet, kako kaže autor, bio je, međutim, kratkog veka.

U trećem poglavlju, Savremene sovjetske koncepcije o različitim putevima u socijalizam, analizirana su dva pristupa sovjetske političke teorije o različitim putevima u socijalizam. Jedan pristup se može označiti kao "nenasilno" osvajanje vlasti i on se vezuje za tzv. evolutivni put prelaska jednog društvenog oblika u drugi. Isticano je, da ovaj način borbe, po svojoj suštini nije revolucionaran. Drugi način osvajanja socijalizma jeste "nasilnim" putem i on se, kao "istorijska zakonomernost" prelaska u socijalizam, vezuje za sovjetsko iskustvo. Iako se ne izjednačava "nenasilni" put sa evolucijom, i "nasilni" sa revolucijom, ipak je sovjetska politička misao ostajala pri stavu da je oružana revolucija jedini pouzdani način kvalitativnog prelaska iz kapitalizma u socijalizam.

U četvrtom poglavlju, Sovjetska politička misao o pretpostavkama različitih puteva u socijalizam, autor govori o značaju zemalja tzv. svetskog socijalizma za mogućnost ostvarivanja različitih puteva borbe za socijalizam, onako kako ih je videla sovjetska teorija i zaključuje da se sva fleksibilčnost ruskog stava sastoji u shvatanju da je sovjetski model socijalističke revolucije jedino ispravan. Iako su sovjetski u tom periodu prihvatali mogućnosti uvažavanja nacionalnih osobenosti kao bitnog elementa ostvarivanja socijalizma na različite načine, J. Kurjak smatra da se radilo samo o deklarativnim stavovima bez ozbiljnijih naučnih utemeljenja. Sve determinante socijalističkog preobražaja, kao što su subjektivne snage, ekonomska razvijenost itd, u sovjetskoj socijalističkoj paradigmi su se svodile isključivo na političku parolu. U stvarnosti se radilo o imperijalnoj težnji prenošenja političkog modela koji je proglašen za "istorijsku zakonitost socijalizma" na druge delove sveta.

Jedan od najznačajnijih pokreta na prostoru sovjetske i postsovjetske države bio je pokret nacionalne emancipacije: on je zahvatio i ruski narod u istoj meri kao i neruske narode. Traganje za sopstvenim nacionalnim identitetom poklopilo se sa sličnim procesima u zemljama Istočne i Jugoistočne Evrope, tako da je dezintegracija Sovjetskog Saveza predstavljala deo šireg procesa raspada postojeće strukture u međunarodnim odnosima. To će imati uticaja i na period stabilizovanja postsovjetskog okruženja i na međusobne odnose država članica Zajednice Nezavisnih Država stvorene posle raspada sovjetske države.

Sticanje nacionalne nezavisnosti, i proglašenje novih država, najčešće u granicama koje su bile granice prethodnih republika, nije se odvijalo bez velikih političkih, ekonomskih, etničkih i verskih lomova, koji su, u nekim slučajevima razrešavani, ili se još uvek pokušavaju rešiti oružjem.

Autor ukazuje da su najčešći i najopasniji problemi etničke prirode, jer u višenacionalnim sredinama, kakva je svaka država ZND-a, nacionalna emancipacija je bila izjednačena sa državnom emancipacijom; drugim rečima, svaka etnička celina nastojala je da svoju političku samostalnost pretvori u novu državnu tvorevinu. To je dovelo do međusobnih netrpeljivosti, zatvorenosti i stalnih nemira u nekim sredinama (kao što je slučaj u Čečeniji, u Zakavkazju ili u državama Centralno-Azijskog regiona).

Bez obzira na političke želje, ili već ostvarene ciljeve (u slučaju Pribaltičkih zemalja), ekonomska nužnost diktira način ponašanja svim zemljama postsovjetskog prostranstva, ističe autor. Međusobna povezanost privreda i veliki stepen ekonomske zavisnosti od Rusije, uticali su na pojavu prvih oblika ekonomske saradnje, doduše bez nekog čvršćeg institucionalnog obavezivanja. Nacionalne elite, koje se trenutno nalaze na vlasti u gotovo svim državama ZND, uvidele su da ukoliko žele da i dalje ostanu na vlasti moraju nešto da učine na ekonomskom razvoju svojih zemalja. Od kredita koje dobijaju od međunarodnih finansijskih institucija ne mogu u celini da finansiraju sopstvene političke prohteve, te im je zbog toga oživljavanje međusobne saradnje, kao i saradnje sa Rusijom, od strateške važnosti. Autor zaključuje da, uprkos svim potrebama koje nalaže stabilizacija zemalja ZND i Rusije, uslovi u kojima se nalaze zemlje članice ZND govore više u prilog tezi da je politička emancipacija još uvek bitnija od međusobnog ekonomskog povezivanja, iako se ono postavlja kao strateški imperativ za ceo postsovjetski prostor.

U radu "Strategija nacionalne bezbednosti Rusije" Jelica Kurjak predstavlja i analizira geopololitičke posledice raspada blokovskog sistema, spoljnopolitičku orijentaciju Rusije od 1991. do danas, opredeljenja ruske spoljne politike prema ključnim pitanjima od značaja za njen međunarodni položaj – NATO-u i Partnerstvu za mir, Savetu za severoatlansku saradnju, Zajednici Nezavisnih Država, odnos Rusije prema Balkanu i posebno prema jugoslovenskoj krizi (ključna teza sastoji se u potrebi oslobađanja od tri istorijska mita ruskog prisustva na Balkanu, pre svega na prostoru sadašnje teritorije SR Jugoslavije).

U studiji "Nacionalni problemi u Rusiji", sa dovoljnom argumentacijom predstavljeni su i analizirani uzroci i posledice nacionalnih i etničkih sporova i sukoba u Ruskoj Federaciji, kao i oni u okviru i unutar novostvorenih država članica Zajednice Nezavisnih Država.

Složen proces sveopšte pluralizacije postsovjetskog prostora, nastao kao posledica unutrašnjih političkih i ekonomskih kretanja, i pomeranja na nivou međunarodnih odnosa, u najvećoj se meri ispoljio kao pitanje nacionalne emancipacije. Razvoj novoformiranih država od bivših sovjetskih republika obeležen je pre svega borbom za nacionalnu emancipaciju od sovjetskog, odnosno ruskog patronata, a potom i unutarnacionalnom borbom za primat pojedinih etničkih grupa. Celokupan savremeni razvoj je obeležen borbom za smanjenje uticaja Rusije u novim državama, ali i za pronalaženje najadekvatnijeg modela za prisustvo Rusije u susednim regionima s obzirom na činjenicu postojanja ruskog stanovništva u svim državama članicama Zajednice Nezavisnih Država. Zbog toga je Rusija umešana u sva konfliktna područja na prostoru bivše sovjetske države bilo kao faktor mira, bilo kao nepoželjni (ali najčešće neminovni) sudionik u događajima.

U meri u kojoj teorija i politika nacionalnih odnosa nastoje da pronađu adekvatne odgovore za otvorena međuetnička pitanja na postsovjetskom prostoru, u istoj toj meri su ruska teorija i praksa nacionalnih odnosa suočene sa nerešenim pitanjima na prostoru Ruske Federacije. Separatističke tendencije odvijaju se, ukazuje autor, u dva pravca: jedan vodi u smeru osamostaljivanja republika sa većinskim neruskim stanovništvom u odnosu na centralnu vlast, a drugi pravac vodi ka formiranju novih republika sa većinskim ruskim stanovništvom. I jedan i drugi na savremenoj etapi razvoja ruske državnosti predstavljaju faktor dezintegracije s obzirom da je veći stepen decentralizacije (izražen u Ustavu iz 1993) nemoguć u datim političkim okolnostima. Radikalizam pojedinih nacionalnih pokreta i političkih elita u ruskim republikama je takav da preti da bitno naruši ustavom uspostavljeni odnos centra i federalnih jedinica. Zbog toga su nerealne teorije, smatra autor, koje zastupaju teze o rešavanju nacionalnih pitanja u okviru građanske Rusije, kao što su i nezasnovane teze koje, uzimajući u obzir veličinu naroda i sve istorijske elemente koji ovaj narod čine dominantnim, govore o "prirodnoj" dominaciji Rusa. Niti se savremena Rusija nalazi na takvom nivou razvoja demokratskih odnosa i institucionalnog okvira da bi se moglo govoriti o građanskom društvu u kome bi rusko društvo bilo shvaćeno kao zajednica svih građana, niti se, s obzirom na sve međuetničke složenosti ruske države, Rusi a priori mogu smatrati dominantnim narodom. I jedna i druga teorija su isključive, pa samim tim i ne mogu predstavljati celovit okvir za rešavanje međunacionalnih problema.

U I glavi koja nosi naslov "Faktori koji su uticali na raspad realsocijalističkog sistema", Dr Kurjak analizira neke ključne faktore i događaje koji su prethodili raspadu Sovjetskog Saveza, a koji su bili vezani za proces uvođenja "novog mišljenja" i "perestrojke". Osnovno polazište u analizi je da je do raspada sovjetskog sistema moglo doći tek kada je postavljeno pitanje suštine i potrebe postojanja, a zatim i ukidanja monopolskog položaja komunisitičke partije. Kada su se u okviru KPSS pojavile frakcije koje su imale drugačije viđenje društvenog i političkog razvoja postavilo se i pitanje legitimiteta sistema "realsocijalizma". Uporedo s tim počele su se javljati nove forme okupljanja građana čiji je cilj bio radikalna promena postojećeg sistema. S tim pojavama jedna po jedna poluga sistema - KPSS, država, aparat prinude i vojska, ideologija i ideološki aparat - je gubila moć, autoritet i ulogu u društvu. Sistem stvoren na veštačkim pretpostavkama, raspao se brže nego što je ijedan analitičar mogao pretpostaviti. Za takav razvoj događaja unutar sovjetske države postojali i odgovarajući međunarodni okviri koji su ubrzali proces erozije sovjetske imperije (sindikalni pokret "Solidarnost" u Poljskoj, talas pobuna u Nemačkoj Demokratskoj Republici, Mađarskoj, Češkoj).

Drugi deo studije nosi naslov "Stvaranje višepartijskog sistema u Rusiji: opštedruštvene pretpostavke i faze razvoja", i u njemu je data geneza stvaranja višepartijskog sistema tokom i neposredno posle raspada Sovjetskog Saveza. U veoma složenim uslovima nestanka jednog sistema vrednosti i pojave novih, nepoznatih i teško prilagodljivih ruskim specifičnostima, višepartijski sistem je, po mišljenju Dr Kurjak, više bio izraz opštedruštvenog haotočnog stanja, nego što je izražavao interese pojedinih društvenih slojeva i grupa. U takvim uslovima došlo je do pojave ogromnog broja grupa, organizacija, pokreta i saveza s najrazličitijim ideološko-političkim programima, koji su se često pregrupisavali: skalapali nove saveze, napuštali stare, nestajali s političke scene. To je period izrazito liderskih političkih organizacija, što je dovelo do usložnjavanja političke nomenklature novoga tipa.

Parlamentarni život Rusije počeo se uobličavati posle izbora za parlament 1993. O sadržajima i problemima vezanim za funkcionisanje parlamenta govori se u trećem delu knjige koji nosi naslov "Parlamentarni život". Rusija se posle izbora definitivno podelila na tri grupe političkih organizacija: liberalno demokratsku, centrističku i nacionalnu. Došlo je, zapravo, do polarizacije snaga i društva na reformiste, centriste i antireformiste. Relativni uspeh nacionalistički opredeljenih snaga, oličenih u Liberalno-demokratskoj partiji V. Žirinovskog, posledica je potrebe za uspostavljenjem unutarnacionalne ravnoteže posle haosa nastalog raspadom zemlje i dominantnog sistema vrednosti. Sa izborima 1993. godine taj zalas nacionalnog iživljavanja je završen, i Rusija je krenula u novu fazu - fazu konstitucionalizacije zemlje, što je dovelo do relativne političke stabilizacije u okviru parlamenta.

Četvrti deo knjige posvećen je "Političkom i mozaiku savremene Rusije".Rusija se veoma sporo pokreće: istorijski periodi približavanja Rusije Evropi uvek su imali za posledicu društvene, političke, ekonomske i kulturološke lomove koji su donosili Rusiji i pozitivnog i negativnog. Rusija je uvek prihvatala od Evrope ono što je moglo da se uklopi u njen specifični civilizacijski identitet.Zbog toga se ne može reći da su reforme u Rusiji, bez obzira na period kada su se odvijale, donele bitno novo što bi promenilo Rusiju. Slična je situacija i sa savremenim periodom. Uvođenje višepartijskog parlamentarnog života i sistema podele vlasti, nije nužno doneo u Rusiju ni parlamentarni, ni višepartijski život u obliku u kome ga poznaje zapadni svet, a sistem podele vlasti izvršen je ustavnom regulativom tako da više liči ne savremenu varijantu apsolutizma nego na demokratski sistem vladavine. Zbog toga se može reći da savremeni ruski politički sistem karakteriše snažna uloga predsednika države, uz postojanje višepartijskog parlamenta.

U odeljku "Spoljnopolitička orijentacija Rusije" analizirane su unutrašnje i međunarodne okolnosti koje su imale uticaja na promenu međunarodnog položaja i statusa Rusije, i procesu stvaranja nove spoljnopolitičke strategije i politike Rusije. Savremena Rusija predstavlja regionalnu snagu sa velikim potencijalom. Njeno okretanje Zapadu limitirano je nasleđem iz prošlosti, ali još više količinom i sadržajem novog što Rusija može ili ne može da prihvati. Ta fundamentalna činjenica je uticala i na njenu spoljnopolitičku strategiju da se okrene svom najbližem okruženju - državama-članicama ZND, a isto tako i zemljama iz drugog reda susedstva - Kini, Indiji, Japanu, Iranu i Turskoj. Rezervisan odnos Rusije prema širenju NATO na istok uslovljen je strahom da Rusija neće biti "gazda u sopstvenoj kući". Zbog toga što se Rusija sporo pomera, sa njom treba imati strpljenja i analizirati je kategorijalnim aparatom primerenim njenoj specifičnosti.